Commandeur van de Kaap
Een boeiend portret van een man wiens erfenis zowel
bewondering als kritische reflectie verdient
Joyce Bergvelts historische roman 'Commandeur van de Kaap' is een meeslepend en genuanceerd portret van een van de meest invloedrijke figuren uit de vroege geschiedenis van de Kaap de Goede Hoop: Simon van der Stel (1639–1712), commandeur en later gouverneur. Dit boek is veel meer dan een droge geschiedschrijving; het is een rijke, menselijke verkenning van ambitie, kolonialisme, en de complexe erfenis van een man die de Kaap van een 'armetierige verversingspost' transformeerde in een bloeiende kolonie.
Van der Stel, wiens naam voortleeft in het idyllische Stellenbosch en wiens ondernemingslust ten grondslag lag aan het beroemde wijngoed Constantia, wordt hier niet als een onberispelijke held voorgesteld. Bergvelt schetst een man van visie en lef, die de vruchtbare grond voorbij de Tafelberg ontdekte en met zijn ondernemingslust de Kaap uitbouwde, vaak in conflict met de controlerende VOC.
Deze roman in drie delen confronteert de lezer ook direct met Van der Stels complexe achtergrond en morele contradicties. Als kleinzoon van een slavin droeg hij zelf de sporen van de koloniale geschiedenis met zich mee. Ironisch genoeg werd hij later zelf de eigenaar van meer dan honderdvijftig slaven. Dit spanningsveld tussen zijn afkomst en zijn latere positie als machthebber en slavenhouder is een cruciaal, en krachtig element in het verhaal, dat Bergvelt niet schuwt.
Wat 'Commandeur van de Kaap' bijzonder maakt, is de narratieve structuur.
Bergvelt vertelt het leven van Van der Stel door de ogen van vijf cruciale vrouwen in zijn leven:
- Maria Lievens, zijn halfbloedmoeder
- Maria Lievens, zijn halfbloedmoeder
- Elisabeth Calandrini, zijn stiefmoeder
- Johanna Six, zijn echtgenote
- Cornelia Six, zijn schoonzuster, die hem vergezelde naar de Kaap
- Susanna van Ceylon, de huisslavin die van jongs af aan in zijn huis opgroeide
Deze keuze is briljant. Het geeft het portret van Van der Stel diepte en menselijkheid, waardoor hij vanuit verschillende, vaak intieme en kritische, perspectieven wordt belicht. Het stelt de auteur ook in staat om de bredere sociale en historische context van de zeventiende eeuw – van de Nederlandse Republiek tot de complexiteit van de 'Bataviaase' mores en de harde realiteit van de Kaap – op een invoelende manier te schetsen. Vooral de stem van de huisslavin Susanna moet een krachtige blik werpen op de koloniale ongelijkheid van die tijd.
Geen van de prenten of tekeningen die ze de afgelopen jaren heeft gezien van de Tafelberg of de Baai doen eer aan hun schoonheid. Het stenen gebergte rijst majestueus tegen een blauwe lucht voor haar omhoog, aan beide zijden geflankeerd door laaggebergte. De top van de berg is gehuld in een deken van nevel die over de randen af lijkt te rollen en is zo vlak, dat het lijkt alsof het door een van de goden in een vlaag van razernij is weggesneden met een zwaard. Aan de voet van de berg ligt een kleine nederzetting, aan beide kanten beschermd door het laaggebergte. Nu beseft ze pas hoe echt toepasselijk de naam van de berg is.
Het boek neemt de lezer mee op een brede, geografische reis, passend bij Van der Stels zwervende jeugd: van Mauritius, Ceylon en Batavia, naar de Republiek der Verenigde Nederlanden en uiteindelijk naar zijn levenswerk in Kaap de Goede Hoop. Bergvelt slaagt erin om de lezer moeiteloos door de tijd en de verschillende culturen te laten reizen, en de opbouw van de kolonie tot aan Van der Stels dood te volgen. Het is een boeiende, historische reis geworden.
'Commandeur van de Kaap' is een indringende en vlot leesbare historische roman die zowel informeert als ontroert. De focus op de vrouwenfiguren zorgt voor een verfrissend perspectief op een anders misschien te heroïsch of eenzijdig beschreven man. Het is een must-read voor liefhebbers van historische romans, de Nederlandse koloniale geschiedenis en iedereen die geïnteresseerd is in de complexe en gelaagde geschiedenis van Zuid-Afrika. Bergvelt levert een evenwichtig en boeiend portret van een man wiens erfenis zowel bewondering als kritische reflectie verdient. Hoewel het verhaal gedeeltelijk op de verbeelding van de berust, leest het alsof de auteur mee heeft mogen kijken tijdens het leven van Simon van der Stel.
Ik heb ‘Commandeur van de Kaap’ graag gelezen.
De auteur
Joyce Bergvelt debuteerde in 2015 met haar historische roman Formosa voorgoed verloren over de VOC in Taiwan. De Engelse vertaling volgde al snel en binnenkort verschijnt ook de Chinese vertaling in Taiwan. Haar laatste roman Wat wij nalaten verscheen eerder in 2025.
Neem ook een kijkje op haar
website.
Eerder las ik van Joyce Bergvelt: Wat
wij nalaten.
Commandeur van de Kaap koopt u bij (de webwinkel van) uw favoriete boekhandel of bij:
Boekgegevens
Titel: Commandeur van de Kaap
Auteur: Joyce Bergvelt
Genre: historische roman
Uitgave: paperback, 336 pagina's
Uitgever: LM Publishers, juni 2022
ISBN: 9789460229985
Met dank aan de auteur voor het toezenden van een recensie-exemplaar.
(bron info LM Publishers)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Laat gerust een reactie achter. Dat waardeer ik. Ik zal zo snel mogelijk op de vraag of opmerking reageren. Bij voorbaat mijn dank.